Waterontharder is geen luxe meer

Joure, 2011-09-26 — Waterontharders voor de gewone consument winnen snel aan populariteit. Kalkaanslag hoort tot de grootste ergernissen in het huishouden en niemand heeft zin – vaak ook niet de tijd – om keer op keer te poetsen. Bovendien wordt de uitrusting van de keuken en de badkamer steeds comfortabeler én kwetsbaarder voor kalk.

Eigenlijk is het onbegrijpelijk. Sinds de jaren zestig van de vorige eeuw laten we steeds meer vervelende huishoudelijke taken door apparaten opknappen. We scheppen geen kolen in de kachel, maar draaien aan de thermostaatknop. We boenen geen wasgoed op het wasbord, maar zetten de wasmachine aan. Die was gaat niet aan de lijn of op het bleekveld, maar in de droger. We doen niet langer zelf de afwas; daar is de vaatwasser voor. Maar in de badkamer zwoegen we nog steeds met sponzen, doekjes en oplosmiddelen om die irritante kalkvlekken van tegels, glazen wanden en sanitair te boenen. Onbegrijpelijk, want de machine die ons dat werk uit handen neemt, bestaat al minstens net zo lang als de vaatwasser.

Kalkaanslag op kranen, sanitair en wanden, maar ook in apparaten, blijkt een van de grootste ergernissen in het huishouden te zijn. Kijk in de supermarkt; het assortiment kalkverwijderaars is buitengewoon rijk. Veel beloften ten spijt zijn het geen wondermiddelen die je alle werk uit handen nemen. De badkamer kalkvrij houden vergt voor een gemiddeld gezin dagelijks onderhoud. En iedereen heeft er een hekel aan.

Pronkjuwelen in keuken en badkamer

In de VS, waar het kraanwater vaak beduidend harder (mineraalrijker) is dan bij ons, is een particuliere wateronthardingsinstallatie niets bijzonders. De behoefte aan luxe en comfort zit in de genen van de Amerikaan en hij geneert zich er niet voor. In Europa, zeker in Nederland met zijn calvinistische historie, zijn we altijd bescheidener geweest. In elk geval hebben we ons zo voorgedaan. Maar de laatste jaren zien we een omslag. Er is een duidelijke hang naar mooie, vaak kostbare huishoudelijke apparatuur.

De keuken en de badkamer zijn de pronkjuwelen van ons ideale huis geworden. In de keuken verschenen thermostaatkranen, natuurstenen aanrechten, espressomachines en stoomovens. De badkamer kreeg een inloopdouche met glazen wanden en de pseudo-marmeren muurtegels zijn vervangen door echt natuursteen. Hetzelfde geldt voor de wasbak in het badmeubel. Een simpele douchekop volstaat niet meer; liever een meerkoppige of een stortdouche.

Al die dure spullen zijn heel gevoelig voor wat we kalkaanslag noemen. En soms nóg gevoeliger voor de agressieve middelen die verkrijgbaar zijn om kalk te verwijderen. Wat zou het een boel werk en ergernis, zelfs geld, besparen als we de aanslag van kalk konden voorkómen in plaats van bestrijden!

In het bedrijfsleven is een ontharder heel gewoon

De industriële wereld kent de ellende van hard water ook. Maar daar is het allang geen probleem meer. Met name in de chemiesector worden sinds jaar en dag op grote schaal waterontharders toegepast. Later volgden ook het midden- en kleinbedrijf, zoals horeca en sauna’s. Vreemd genoeg heeft het lang geduurd voordat er interessante systemen voor de particulier beschikbaar kwamen. De echt elegante apparatuur werd pas een jaar of vijf geleden in ons land geïntroduceerd. Net zo merkwaardig is het dat maar weinig installateurs zich van de potentie van dit product bewust zijn. Verreweg de meeste installaties worden door de importeur rechtstreeks aan de klant geleverd en die leverancier zorgt doorgaans ook voor de plaatsing.

Een waterontharder aansluiten is in wezen net zo eenvoudig als een inbouwboiler of vaatwasser plaatsen. Maar wat voor de gediplomeerde monteur een simpele klus is, dat schrikt de niet-doorgewinterde doe-het-zelver toch af. Als consument zaag je niet dagelijks een stuk uit de hoofdwaterleiding. Dus is de plaatsing van een waterontharder iets wat de installateur op het lijf geschreven is.

Waarom hard water zo irritant is

Al ons water, behalve als het gedestilleerd is, bevat mineralen. De bekendste zijn calcium- en magnesiumverbindingen. Als water opwarmt veranderen die verbindingen waardoor de mineralen neerslaan op de omgeving; verwarmingselementen, ketelwanden, leidingen, kranen, tegels, glas en serviesgoed.

Water met veel calcium- en magnesiumverbindingen noemen we hard water. Het voelt inderdaad harder aan op de huid dan onthard water. De was wordt er hard en krakerig van; daarom gebruiken we wasverzachters. Het koffie-apparaat en de waterkoker slibben er van dicht; daarom moeten we die regelmatig met een tablet ontkalken. De vaatwasser kan niet zonder de magische drie-in-een tabletten; anders komt de vaat er gespikkeld en dof uit.

Een toenemend aantal mensen blijkt ook huidirritaties van hard water te krijgen. Sommige vormen van eczeem verminderen beduidend of verdwijnen zelfs als er een waterontharder in huis is geplaatst.

Elektrisch versus chemisch

Er zijn in feite maar twee manieren om kraanwater te ontharden. De ene is een elektrische, de andere een chemische. Bij de elektrische methode krijgen de calcium- en magnesiumdeeltjes in het water een negatieve lading. De waterleiding is ook negatief geladen. De deeltje blijven daardoor zweven en zullen zich niet gauw afzetten op apparatuur. Het water wordt er echter niet zachter van.

De andere methode heet ionenwisseling. Hier worden de deeltjes niet geneutraliseerd, maar daadwerkelijk verwijderd. Leidingwater stroomt langs een harscel die de magnesium- en calcium-ionen opneemt. Na verloop van tijd is de cel verzadigd. Hij wordt gespoeld met een keukenzoutoplossing en functioneert daarna weer als nieuw. Dit proces kan eindeloos herhaald worden.

Over de elektrische methode zijn veel consumentenklachten. De theorie klopt, maar de praktijk is vaak weerbarstiger. De simpelste vorm waarin dit soort ontharder wordt aangeboden is een magneet die rond de hoofdleiding moet worden geplaatst. De prijs van zo’n magneet varieert van 25 tot 300 euro of zelfs meer. Het vermogen is zelfs voor het kleinste huishouden vaak ver beneden peil.

Vorig jaar werd een grote aanbieder van zulke dure magneten voor een tweede keer door de Reclame code Commissie op de vingers getikt. Het bedrijf had niet aannemelijk kunnen maken dat de apparaten werken. De reclame werd misleidend geacht.

Harde marktcijfers ontbreken

De techniek van ionenwisseling heeft duidelijk de beste papieren. Niet alleen in de zakelijke, maar ook in de consumentenmarkt wordt ze het meest verkocht. Maar in welke aantallen precies is níet duidelijk. Wel is bekend dat meer dan de helft van de horecabedrijven een ontharder heeft laten installeren. Er zijn zes of zeven merken ionenwisselaars in Nederland verkrijgbaar; in de rangorde is de afstand tussen nummer één en de rest aanzienlijk.

Mathijs Dijkstra van marktleider AquaCell schat dat in Nederland tussen de drie en zeven procent van de huishoudens een waterontharder heeft staan. “Dus de marktpotentie is enorm en de omzetgroei is de laatste drie jaar ook explosief. De consument begint pas sinds kort te ontdekken dat er zo iets als een waterontharder bestaat. Het zou me niet verbazen als de ontwikkeling net zo’n vaart neemt als indertijd met de vaatwasser. Als buren of familie er een hebben en die zijn enthousiast, dan kan het plotseling heel hard gaan.”

Hij denkt dat de tijdsgeest ook bijdraagt aan groeiende populariteit. “Over het geheel zijn mensen milieubewuster geworden. Met een onthardingsinstallatie heb je veel minder schoonmaakmiddelen nodig – ook waspoeder, wasverzachter en vaatwastabletten – en die komen dus niet in het milieu terecht. Bovendien is wetenschappelijk bewezen dat je apparatuur minder energie verbruikt en langer meegaat. Dat scheelt ettelijke tientjes tot honderden euro’s per jaar. Wie is daar niet gevoelig voor?”

Onderlinge verschillen zijn groot

Rest de vraag – niet alleen voor de consument, maar ook voor de installateur: ‘Welke installatie moet het worden?’ Dat hangt ervan af wat je eisen en verwachtingen zijn. Het principe van ionenwisseling mag dan gelijk zijn voor elk merk, de uitvoering kent grote verschillen. Sommige apparaten zijn zo groot als een koelkast, andere zo klein als een desktop computer. De kleine doet in vermogen niet onder voor de grote. Sommige moet je vullen met zakken zout van 25 kilo. Da’s een heel gesleep. Andere vul je met vaste zoutblokken van zeven kilo. De meeste systemen werken op elektriciteit: kwetsbaarder en duurder. Eén systeem werkt op de waterdruk. Dat is ook het enige systeem dat twee cellen telt, waardoor de ene kan regenereren en de ander gewoon doorwerken: een 24-uurs werking.

Het zal duidelijk zijn dat het niet het goedkoopste apparaat is dat alle elegante voordelen in zich verenigt. Maar voor sommigen is de prijs doorslaggevender dan de prestatie. Wat in alle gevallen toch zeker raadzaam is om in de beslissing mee te nemen: de garantie- en servicevoorwaarden van de dealer-leverancier. Want ook daar zijn de verschillen groot.

Dit artikel verscheen in het IMPULS KATERN van UNETO-VNI.
De origninele PDF is hier te downloaden.